Verdwaald in de natuur: Hoe blijf je rustig?

Je bent buiten en opeens besef je: “Ik ben verdwaald!” Dat is een belangrijk moment. Vaak zeg je het niet hardop, maar denk je het wel. Op dat moment voel je van alles en denk je veel na. Voor mensen die echt verdwalen in de natuur, begint dan een moeilijke tijd.

Wetenschappers hebben veel geleerd over hoe mensen zich gedragen en voelen als ze verdwaald zijn. Die kennis is erg nuttig. Zo kunnen reddingsteams (die mensen zoeken en redden, ook wel SAR genoemd) hun werk veel beter doen.

Wat betekent “verdwaald zijn”?

Verdwalen betekent dat je niet weet waar je bent en ook niet hoe je de weg terugvindt. Je denkt dat je ergens bent, maar in werkelijkheid ben je ergens anders.

Een expert zegt dat je verdwaald bent als je niet weet waar je bent en geen manier hebt om weer de goede kant op te gaan.

Een andere expert legt uit dat verdwalen betekent dat je lichaam en je gevoel voor de omgeving niet meer kloppen. Je weet bijvoorbeeld niet meer wat links of rechts is, of waar het noorden is. Dit geeft je een rotgevoel, maakt je gespannen en angstig, en je ziet de ruimte om je heen anders.

Mensen die hier onderzoek naar doen, hebben vijf stappen ontdekt die je kunt doorlopen als je verdwaald raakt:

1. Aparte gevoelens: Je beseft dat je alleen bent, maar je denkt nog dat je de weg wel kunt vinden.
2. Meer alleen: Je wordt minder optimistisch en beseft steeds meer dat je er alleen voor staat.
3. Gek gedrag: Je doet dingen zonder er goed over na te denken. Je gevoelens nemen de overhand.
4. Stress en paniek: De stress wordt heel erg. Je kunt niet meer goed nadenken en misschien word je hopeloos.
5. De waarheid onder ogen zien: Je wordt je bewust van de situatie. Of je probeert rustig na te denken en een plan te maken, of je geeft het op.

Dit model laat zien hoe belangrijk het is om rustig te blijven en sterk te zijn in je hoofd. Dat helpt bij de kansen om te overleven en om gevonden te worden.

Stress en hoe je denkt

Als je verdwaalt, raak je gestrest. Dit heeft invloed op hoe goed je kunt denken en handelen. De Yerkes-Dodson-wet (een oude regel uit 1908) laat zien hoe dit werkt.

Arousal is hoe actief je lichaam en je hersenen zijn.

• Te weinig activiteit: Je bent sloom en reageert traag.
• Juiste activiteit: Je hersenen werken het best en je lichaam is klaar om te handelen.
• Te veel activiteit: Je wordt angstig, doet dingen zonder na te denken en bent emotioneel in de war. Je kunt dan heel snel slechter functioneren.

Als je te veel stress hebt, kun je in een ‘vecht-of-vlucht’-stand komen. Dan ga je misschien zomaar vluchten, waardoor je nog meer verdwaalt en in gevaar komt.

De rol van schaamte

Schaamte is een lastig gevoel dat je in de weg kan zitten. Als je verdwaalt, kun je denken: “Wat zullen anderen wel niet denken?” of “Ze vinden me stom.” Dit kan ervoor zorgen dat je domme dingen doet, zoals:

• Doorgaan terwijl je verdwaald bent, om niet te hoeven toegeven dat je gefaald hebt.
• Geen hulp willen, omdat je bang bent dat mensen je raar vinden.

Dit gebeurt vaak bij mensen die al veel ervaring hebben in de natuur, zoals jagers of ervaren wandelaars.

Pin

Wat mensen vaak doen als ze verdwaald zijn

Een onderzoeker heeft tien gedragingen beschreven die mensen vaak vertonen als ze verdwaald zijn:

• Zomaar lopen: Doelloos ronddwalen.
• Een pad volgen: Een route of lijn volgen zonder duidelijk doel.
• Eén richting aanhouden: Steeds dezelfde kant op lopen, zelfs als er geen pad is.
• Meerdere paden proberen: Vanaf een kruispunt verschillende paden uitproberen.
• Willekeurige richtingen kiezen: Zomaar een richting kiezen als er geen herkenningspunten zijn.
• Hogerop kijken: Een hoge plek zoeken om een beter overzicht te krijgen.
• Teruglopen: De weg teruggaan die je eerder hebt gelopen.
• Populaire tips volgen: Dingen doen die mensen zeggen, maar die wetenschappelijk niet kloppen.
• Op je plek blijven: Wachten op hulp op één plek.
• Anders reageren (Gedragsprofilering): Gedrag aanpassen op basis van wie je bent. Kinderen, ouderen en mensen met geheugenproblemen reageren vaak anders dan anderen wanneer ze verdwalen. Ze kunnen bijvoorbeeld sneller in paniek raken of in cirkels lopen.

Extra lastig: verdwalen bij hitte

Verdwalen is op zich al vervelend, maar in de zomer komt er nóg een risico bij: de hitte. Uitdroging, zonnebrand of oververhitting liggen op de loer, zeker als je langer dan gepland buiten bent. Lees daarom ook: wandelen in de hitte, zo blijf je veilig.

Wie raakt sneller verdwaald?

In het boek “Lost Person Behavior” staat duidelijk dat kinderen, ouderen en mensen met problemen met hun geheugen sneller verdwalen, soms zelfs binnen.

Mensen met minder ervaring kunnen door paniek slechte keuzes maken. Ze lopen bijvoorbeeld in rondjes (vaak door hun voorkeurshand) of herkennen eerder gelopen plekken niet. Ook zien ze natuurlijke obstakels soms verkeerd in, of merken ze die urenlang niet op.

De omgeving als vijand (of hulp)

Als je merkt dat je verdwaald bent, kun je emotioneel in de war raken. Sommige mensen blijven rustig, maar anderen worden bang of zelfs panisch van de natuur (aarde, wind, dieren). Die angst maakt dat je niet meer goed kunt nadenken en de weg niet meer kunt vinden.

Maar de omgeving kan je ook helpen! Let op deze signalen:

• De grond: Modder of sneeuw kan sporen laten zien en je de richting wijzen.
• Planten: Omgevallen takken of platgedrukt mos laten zien dat hier iemand is geweest.
• Dieren: Vogels of insecten die zich anders gedragen, kunnen betekenen dat er mensen of roofdieren in de buurt zijn, of dat het weer verandert.

Kennis is belangrijker dan een wonder

Hopen dat er een wonder gebeurt en je gered wordt, is geen goede manier om te overleven. Kennis en training zijn veel belangrijker.

‘Tracking’, het zoeken naar en herkennen van sporen in de natuur, is iets wat je kunt leren. Het helpt je om:

• De weg terug te vinden.
• Een pad beter te begrijpen.
• De juiste afslag te kiezen.
• Een veilige schuilplaats te vinden.

Als je tracking combineert met andere overlevingsvaardigheden, zoals vuur maken, water drinkbaar maken en een schuilplaats bouwen, word je mentaal en fysiek veel sterker.

Pin

Psychologie training voor reddingsteams

In mijn werk heb ik reddingsteams geleerd hoe ze beter kunnen begrijpen wat er in het hoofd van verdwaalde mensen omgaat. Zo heb ik in 2021 en 2023 getraind met het Veteranen Search Team. Dit is een Nederlandse organisatie die vermiste mensen zoekt, ook als ze speciale medische of psychische problemen hebben.

In een volgend artikel zal ik meer vertellen over deze speciale training en hoe die de reddingsteams helpt om nog beter te worden, door meer kennis van de psychologie en door veel te oefenen met moeilijke situaties.