Dalarna: het hart van Zweden

Op uitnodiging van VisitDalarna.nl is Benjamin Verhoef, blogger bij OutdoorOnly naar de provincie Dalarnas Iän (Dalarna, Zweden) afgereisd om 5 dagen lang ondergedompeld te worden in het natuurschoon wat Dalarna te bieden heeft.

Äventyret Börjar! het avontuur begint!

Algemene info over Dalarna

Dalarnas län is een provincie in Midden-Zweden. Ze grenst aan de Zweedse provincies Jämtlands län, Gävleborgs län, Västmanlands län, Örebro län en Värmlands län en aan de Noorse provincies Hedmark en Sør-Trøndelag.

Van rode huisjes tot het Dalarna paard, hier vind je een stukje authentiek Zweden in het midden van het land. Dalarna heeft ongeveer de grootte van België, maar is een stuk minder dichtbevolkt met minder dan 300.000 inwoners. Dalarna heeft het allemaal: van bergtoppen die reiken tot boven de boomgrens, de hoogste waterval van Zweden, uitgestrekte bossen, glasheldere beken, meren en rivieren tot aan lieflijk en groen boerenland. 

Adem de frisse lucht in, luister naar de stilte en voel het zachte gras onder je blote voeten. Overal ben je ‘midden in de natuur’ in Dalarna. 

Dag 1: Vertrek naar Dalarna

Om 04.00 gaat de wekker, ik maak mijzelf op voor een autorit naar Schiphol vanwaar ik met het vliegtuig afreis naar Arlanda airport wat zich net buiten de hoofdstad Stockholm bevindt.

Een korte vliegreis van slechts 2 uur brengt mij in het Scandinavische land waar de “Fika” is geboren en waar natuurschoon ingebakken zit in de opvoeding. Overweldigd door het stralende weer en de duizenden meertjes, rivieren en beekjes die ik vanuit het vliegtuig mag bewonderen wordt de landing ingezet en kan het avontuur beginnen.

De zogenoemde “Fika” is een begrip in Zweden, te pas en te onpas wordt een “Fika” geïnitieerd om even uit de dagelijkse sleur te ontsnappen door alléén of het liefste met zoveel mogelijk mensen te genieten van een vers gezette kop koffie met bijbehorend gebak. 

Aangekomen op Stockholm-Arlanda airport is het nadat ik mijn rugtas met ruimbagage heb opgepikt tijd om met de shuttlebus (buslijn 4) mijn huurauto op te halen en koers te zetten naar de eerste bestemming van deze reis; ‘de Falun kopermijn’. 

Via de hoofdwegen E4 en de E16 wordt ik door een traject van 220 kilometer snelweg langs de grote steden Uppsala en Gävle geleid naar de stad Falun. Hier bevind zich de zogenoemde “Falu Gruva” kopermijn die tot 1992 dienst heeft gedaan als actieve mijn waar koper, zilver en ook goud werd gewonnen.

Met een bewezen rijke historie die terug gaat tot het jaar 1080 a.d. waarin de eerste beschrijvingen zijn gemaakt van mijnbouw in deze kopermijn, zijn er gebruiksvoorwerpen gevonden die gedateerd zijn uit het jaar 850 a.d. waarbij er geconstateerd is dat koper uit de mijn veel eerder gebruikt werd dan vermoedt.  

Na een rondleiding te hebben gehad van +/- 1 uur in de kopermijn kom ik terug bij de auto om kort een moment van rust te pakken en een kop koffie te zetten voordat ik mijn reis vervolg naar mijn eindbestemming van deze dag, namelijk het fjällhotel “Knappgarden” in het plaatsje Särna gelegen aan het meer Särnsjön (zeg Serngoen). 

Na een reis van 216 km kom ik rond 21.00 aan bij fjällhotel Knappgarden wat wordt gerund door Annika en Kjelle. Sinds 1987 runnen zij dit hotel en met hun uitgebreide kennis over de omgeving (Kjelle als jager en visser en Annika als gastvrouw met een uitgebreide kennis over het hotelwezen).   

Ik kom later aan dan de gebruikelijke inchecktijd echter word ik vrolijk onthaald door Annika. 

Ze laat mij mijn accommodatie zien en bied aan om mij zo thuis mogelijk te voelen door de Sauna aan te doen en uitleg te geven over het ontbijt wat om 08.00 geopend is.  

Ik heb mij geïnstalleerd op mijn kamer waarna Kjelle mij vraagt of ik nog iets nodig heb voor de nacht. Vrijpostig als ik ben vraag ik Kjelle of ik een kampvuurtje mag maken om daarbij even tot rust te komen waarna zonder ook maar te aarzelen Kjelle naar de kelder snelt om hout en aanmaakmateriaal te halen. Ik overdenk mijn dag bij een knisperend vuurtje en geniet van de ondergaande zon en het uitzicht op de Nipfjället voordat ik de dag afsluit en ga hierna naar bed. 

Dag 2: mijn bezoek aan Fulufjället nationaal park

Na een goede nacht slapen start ik mijn dag om 08.00 aan het ontbijt. Versgebakken brood, gebakken eieren met uitgebakken ontbijtspek maken dat de dag weer met een goed gevulde maag van start kan gaan.  

Ik heb alle energie nodig vandaag want op de planning staat een bezoek aan Fulufjället nationaal park waar ik een bezoek breng aan de zogenoemde Njupeskär waterval.  

Bij de ingang van het park bevind zich het Naturum. Naturum is een overdekt informatiecentrum waar je informatie in kunt winnen over de aanwezige flora en fauna. Daarnaast zijn de beheerders Sophie, Sandra, Dennis en Tommy beschikbaar om mensen te vertellen over het park of om begeleidde tochten samen te stellen/boeken. 

Ik heb om 09.30 een afspraak met wildernisgids Dennis. De Nederlandse wildernisgids Dennis woont sinds 2014 in Zweden en heeft zich gestort op outdoor activiteiten in de buurt van Fulufjället nationaal park met zijn bedrijf Dalarna outdoor. 

Fulufjället is een nationaal park wat sinds 2002 geopend is voor publiek met het aanwezige informatiecentrum.

Njupeskär

Nadat er naar traditioneel gebruik een Fika heeft plaatsgevonden maken Dennis en ik ons op om de trails te gaan bewandelen richting de Njupeskär waterval via de wandelroute “Njupeskär slingan”. 

Na een hike van een klein uur in een stevig tempo (met onderweg hier en daar wat korte stopmomenten van uitleg over het park etc) komen we aan bij de adembenemende Njupeskär!  

We hebben droog en helder weer, met zo nu en dan een zonnetje die zich graag laat zien en er is nauwelijks wind te bemerken oftewel fantastisch weer voor een hike als deze.  

De paden van de Njupeskär slingan zijn perfect begaanbaar voor jong en oud en er is nagedacht over de medemens die minder mobiel zijn. Er zijn door middel van houten vlonders banen gecreëerd waardoor ook rolstoelgebruikers kunnen genieten van dit adembenemende oerbos met bomen van wel honderden jaren oud!

Dennis vertelde mij dat er in de toekomst door middel van inzamelingsacties en petities initiatieven zijn om het gehele park rolstoelvriendelijk te maken en zo iedereen te kunnen includeren in het outdoor wezen, zo kun je bijvoorbeeld denken aan paden die gelijkgetrokken worden door houten vlonders te plaatsen maar ook speciale outdoor rolstoelen die gemaakt zijn om tegen stijle hellingen op te rijden. Een fantastisch intiatief als je het mij vraagt.  

We wandelen een gedeelte van de route terug om vervolgens na 1-2 km een afslag te maken naar links, waar een heel klein “geitenpaadje” ons de berg op leidt waarvan de bewegwijzering stiekem verklapt wat daar te vinden is.

Old Tjikko

In de ban van een boom, althans zo zou je dat kunnen zeggen als er wordt gepraat over de mystiek achter een van de oudste bomen ter wereld! Want deze vind je namelijk ook op Fulufjallet genaamd “Old Tjikko”.  

Met zijn 9550 jaren oud is deze Noordse spar (Picea Abies) uitgegroeid tot een waar fenomeen van de Fulufjallet. Als een ware bergbewaarder piekt de boom hoog op de berg om zo over de bergkam heen te kijken naar Naturum en de rest van het dal. 

Als we aankomen bij “Old Tjikko” valt de weinige wind die er was weg en breekt de zon opnieuw door, ‘heerlijk’! Het is rond de 17-18 graden buiten wat voor het begin van september echt wel eens anders is geweest aldus Dennis.  

We zitten rondom “Old Tjikko” en praten over de mystiek die de Spar behelst. 

(Mensen die “Old Tjikko” bezoeken, denken dat het gaat om de kleine omhoog prijkende boom gaat die tussen de staalkabels omhoog lijkt te wijzen echter het wortelstelsel is datgene wat “Old Tjikko” zo interessant maakt!). 

Dennis vertelde mij dat afgelopen winter het zo hard heeft gevroren en gewaaid dat helaas de top van “Old Tjikko” afgebroken is. Dagen lang is er gezocht naar de top echter de weestomstandigheden maakte het de berggidsen niet makkelijk om de top te bergen tot een van de gidsen (Tommy Lonnebacken) de top vondt en hem meenam naar het Naturum alwaar deze nu te bewonderen valt.  

Tijd voor pauze zullen we maar zeggen, en wees niet ongerust. Op Fulufjallet kan je als natuurliefhebber helemaal aan je vitale trekken komen. Nadat je zojuist een stevige hike hebt gedaan is het tijd voor een welverdiend rustmoment met de daarbij behorende frissen en zoete snack.  

Blauwe bessen, Lingons (in Nederland ook wel bekend als Vossenbessen), zwarte bes (Kraaihei) en de bes waar ikzelf graag naar op zoek wilde gaan; de zogenoemde Hjorton of kruipbraam. Dit “Fjäll Gul” ofwel berggoud is een heerlijke bes die niet te evenaren valt. 

Na een hap van deze bessen voel je het vruchtvlees openscheuren waarna een zachte zoete smaak je smaakpapillen tot in de zevende hemel brengt en nadat je erop gekauwd hebt, verrast wordt door een lichte tinteling van je tong die een soort verdovend gevoel van genot geeft.

Okee, okee terug on topic! De bes is een ware verrassing voor eenieder die deze nog nooit heeft gegeten, een echte aanrader om deze mee te pakken op je reis (let wel op, dat als je succes wilt hebben om de bes te vinden, het Hjorton of Cloudberry seizoen is van juli tot eind augustus).

We vervolgen na de pauze onze weg naar het bergstation van waaruit veel toerisme plaatsvindt als, vliegvissen op Arctische zalm of in de winter snowmobile rijden etc. Er is mogelijkheid om boven op de berg te verblijven in tenten en cabins die worden onderhouden door een club van enthousiaste berggidsen waarvan Dennis onderdeel uitmaakt. 

Ik krijg een rondleiding over het kampement wat zich tussen de bergmeren “Lissrörsjön en Storrörsjön bevindt ook wel de Rörsjöstugorna genaamd. 

Tommy een van de gidsen leidt mij door de cabins, er staat een simpele maar effectieve houtkachel en er is plaats voor 4 mensen. Een sauna is dichtbij en het nodigt uit om er heel lang te blijven om de wereld wat in het dal ligt te kunnen ontvluchten echter is er daarvoor nu geen tijd voor. 

We zijn aan het einde gekomen van de hike en ik neem afscheid van Dennis en Tommy en vervolg mijn weg terug naar de parkeerplaats. In 55 minuten sta ik na stevig de pas erin te hebben gehad onderaan in het dal bij de auto. Ik drink wat en eet wat om hierna mijn weg te vervolgen naar de meest zuidelijk verblijvende Samí familie Andersson.  

Na een rit van +/- 75 km kom ik aan in Idre, waar bij de familie Andersson de kleurrijke Samí vlag prijkt boven de deur van de “Renbiten” winkel.  

Ik loop even rond, de winkel ziet er duidelijk gesloten uit en in een moment van verbazing denk ik bij mijzelf ‘ze verwachten mij toch wel’? Echter als ik telefonisch contact zoek met de familie komt er iemand naar buiten om mij van harte welkom te heten. 

Het is niet Peter of Helena (de eigenaars) maar het is hun schoonzus die momenteel hun belangen behartigd bij hun afwezigheid. 

Ik krijg een rondleiding door de winkel waar lokale producten de hoofdbron van inkomsten zijn en van waaruit hun hoofdproducten (Rendier vlees) parmantig uitgestald staat in de vitrines. 

Ik heb een reservering staan om in een Tipi te gaan verblijven zoals de Samí dat van traditie gewend zijn. Deze is echter wel naar moderne maatstaven gemaakt van canvas i.p.v. rendierhuiden maar hoe dan ook een geweldige ervaring. Op ongeveer 15 minuten rijden van Renbiten komen we aan bij de overnachtingsplaats. 

Ik word begeleid naar de parkeerplaats vlak bij de tipi en krijg wat uitleg over de “outhouse” want stromend water op deze locatie is er niet en je behoefte doen kan hier in een zogenoemde “outhouse” (een outhouse is eigenlijk niet meer dan een klein huisje met een composttoilet, als je je behoefte gedaan hebt gooi je er zaagsel overheen om de geur te laten verdwijnen). 

Ik ga mij installeren, pak mijn spullen en zorg dat alles klaarstaat voor de avond, echter het programma is nog niet voorbij. Voordat we vertrokken naar de tipi, heb ik wat tassen meegekregen met avondeten en ontbijt voor de volgende dag. Hiertussen vind ik onder andere recepten om mee te koken “Samí-style” en uiteraard heerlijk gemalen koffie voor een overheerlijke bak “Cowboycoffee” (cowboycoffee is gemalen koffie wat aan de kook wordt gebracht in een ketel waarna je de koffie zonder te filteren op kan drinken). 

Eenmaal gesettled in en rondom de Lavvu ga ik op ontdekkingstocht waarin ik hoop wat wilde dieren te treffen echter geen geluk deze middag! 

In de verte hoor ik wel het geluid van een Auerhoen vrouwtje echter krijg ik haar niet op beeld helaas. 

Ik loop terug en tot mijn schrik schiet er uit het struikgewas een enorme zwart/groene vogel omhoog met felrode ogen die al klappend met zijn vleugels aan mij laat merken dat ik hier niet een gewenste gast ben!  

Ik loop verder en bedenk me dat ik zojuist een ontmoeting heb gehad met een Auerhoen. 

Ik bedenk mij dat ik een flinke afstand heb afgelegd en begin wat trek te krijgen dus begin te foerageren door het struikgewas en vul mijn maag met enkele handen vol overheerlijke bessen. 

Tijdens mijn verblijf deze avond daalt het kwik enorm van +18 graden naar –1. Ik heb voor de eerste keer deze reis even geen mensen om mij heen en laat de indrukken van de dagen hiervoor op me inwerken. Ik geniet van het kampvuur wat ik heb gemaakt (met zakken hout die klaarstonden) en ik geniet van de stilte die heerst met mijn koffie, fantastische uitzicht en koude lucht die valt op de fjäll waar ik verblijf. In de achtergrond hoor ik een riviertje kabbelen en laat op mij inzinken dat dit voor de buitenmens als ik, echt “hemel op aarde is”. 

Dag 3 Vrijdag Rendieren  

Na een barre en koude nacht (tot –6 graden celsius) in de tent te hebben doorgebracht, maak ik mij klaar voor het ontbijt.  

Voordat ik kan ontbijten ontsteek ik de kachel in de tent zodat ik langzaamaan op temperatuur kan komen voordat ik mijn dag vervolg. 

Qua eten en drinken is het goed geregeld, met lokale producten aangevuld bestaat het ontbijt uit brood met beleg maar ook drinkyoghurt en het nodige fruit die je zelf kan plukken rondom het deck waar de tipitent op staat.  

Rond 09.30 is het tijd om in te pakken want er staat weer een mooi programma op de planning! Ik ga namelijk met Thomas Andersson (familiebedrijf) van Renbiten de rendieren voeren en bewonderen. 

Dit is echt een “once in a lifetime” ervaring die je niet snel op zult doen. Nu staat Scandinavië wel bekend om de Lapse bevolking en haar cultuur m.b.t. het houden van rendieren. 

Rond 10.30 is het verzamelen bij de Renbiten (land)winkel waar nog meer mensen bijeengekomen zijn (waaronder 1 Nederlander woonachtig in Zweden).  

Van hieruit lopen we 10-15 minuten naar een “pasture”oftewel een natuurlijk ontstane wei waar de rendieren grazen. 

We lopen een heel stuk langs een rivier die ontspringt uit meer Grövelsjön naar de pasture, waarna we een grote brug over gaan. 

Eenmaal aangekomen zien we de rendieren die op het stemgeluid van Thomas aan komen rennen. Er volgt een korte instructie waarna wij met de groep in de pasture worden gelaten en de rendieren mogen voeren met pellets om extra vet op te bouwen voor aankomende winter. Dit krachtvoer wordt gemaakt van gras en kruiden wat ook op de pasture groeit en wat in het voorjaar ook wordt geoogst.  

We krijgen uitleg over de dieren, hun groeipatroon, de manier waarop de behaarde geweien ontharen in de lente en hoe hun manier van boeren gaat. 

Onderwijl dat ik bij Renbiten ben wordt het gezelschap uitgebreid want mijn 2e afspraak van deze dag arriveert.  

Lars Svanerud van Scandinavia Adventure Travels komt mij oppikken voor een hike door Grövelsjön national park onderdeel van de Noors/Zweedse Femundsmarka. We lopen terug naar de auto van waaruit we vervolgens nog 20-30 minuten rijden naar Sjöstugan, een klein informatiecentrum aan meer Gröversjön. 

We parkeren de auto en we lopen naar het informatiepunt. Ik krijg een korte uitleg over het park en haar natuur, waarna we een wandeling met lunch gaan maken. Het doel is de top de bereiken van een van de bergmassa’s. Erg hoog is deze berg niet, met zijn 522meter hoogte lijkt de wandeling goed te doen op het oog.  

Het startpunt van deze wandeling ligt op de boomgrens dus al snel passeren wij met zijn tweeën de boomgrens om vervolgens naar de top door te stijgen. Inmiddels is het rond 12.00, de zon staat hoog aan de hemel en is de lucht strakblauw wat het uitzicht fenomenaal maakt! Op sommige punten is er geen wind aanwezig waardoor het al gauw tussen de 15-18 graden celsius is wat perfect is om in te wandelen (misschien zelfs wel te warm). 

Na enkele uren is het tijd voor de afdaling over de westkant waarbij we de grens van Noorwegen kort passeren om vervolgens de route te vervolgen naar Sjöstugan. 

Ik krijg onderweg uitleg over de verscheidene soorten bomen en planten die er groeien, omdat wij hier boven de boomgrens zitten is het klimaat niet makkelijk voor bomen om te groeien, dit zie je dan ook in de ontwikkeling van de bomen en hoe zij zich verhouden tot de zure grond het het “zuurstofarme” klimaat.  

Kleine struikjes die niet hoger zijn dan 15cm zijn in feite de bomen van de berg, het zijn mini berkenbomen. Als je goed kijkt naar de textuur van de stelen zie je namelijk hetzelfde patroon als de berkenbomen in het dal echter misschien wel 100x kleiner. 

We lopen naar de parkeerplaats alwaar we afscheid van elkaar nemen en ik even de rust pak om bij te komen van beide tochten.  

Na een 30-45 minuten pauze is het tijd om mijn reis te vervolgen want ik heb nog 30 minuten om in te checken op mijn volgende slaapadres, Idre Fjäll ski-resort. Alwaar ik kan inchecken en kan douchen en dineren. 

Zodra ik aankom is het even zoeken op het resort waar ik de auto kan parkeren en waar ik kan uitpakken om het mijzelf een beetje huiselijk te maken in het appartement.  

Na deze intensieve dag ben ik echt toe aan een goede maaltijd, ik word verwacht in resort-hotel Pernilla-Wiberg. Nadat ik mij in mijn appartement heb gedoucht meld ik mij bij de receptie van het hotel waarna ik een tafel krijg aangewezen.  

Met uitzicht op de Fjäll krijg ik het dagmenu te zien en kies ik uit een overheerlijke rendiertartaar met cloudberries. Het hotel is ruim opgezet met veel oog voor natuur en wintersport, de ramen zijn groot en er is veel bedrijvigheid zonder daar erg veel overlast aan te ondervinden. 

Na het diner maak ik plaats voor een avondwandeling waarbij ik het resort ontdek en snel nog even een klein boodschapje doe bij de spar voordat ik terugga naar het appartement om de dag af te sluiten met een heerlijk lokaar biertje. 

Dag 4 Zaterdag mountainbiken:

Vanmorgen staat er een lopend buffet klaar in het Pernilla-Wiberg hotel waarna er een mountainbike voor mij klaar staat in het IdreFjäll bike rental, waarmee ik de groots opgezette mountainbike paden ga ontdekken. Ik heb de mountainbike voor heel de dag gehuurd echter heb ik besloten om alleen vanmorgen te gaan fietsen na de intensieve dag van gisteren en ruimte te maken om een andere welbekende Zweedse bezigheid te ontdekken namelijk spinnervissen op de Arctic Char. 

Na een tocht van 15Km door de Fjäll lever ik de fiets terug in en neem ik tijd in mijn appartement om mij op te frissen om vervolgens door te gaan naar het pitoreske dorpje Idre waar ik de lokale Fish and tackleshop zoek om een visvergunning te kopen. 

(Ik had zelf namelijk al mijn spullen meegenomen om te kunnen spinnervissen). 

Eenmaal aangekomen bij de Fish and Tackleshop word ik verwelkomd door de eigenaar en krijg uitleg over de te bevissen gebieden. Wederom is het een fantastisch mooie zonnige dag, koud begonnen maar welke snel op temperatuur is met 17-18 graden windstil en zonder wolkje aan de lucht, perfect! 

In Zweden werken ze veel met lokalec vergunningen om de visstand en natuur op peil te kunnen houden, het kweken van vis op een natuurlijke wijzen hoort hier bijvoorbeeld ook bij. De meren zijn van nature ontstaan en de mens heeft een manier gevonden om hier vis te kweken voor de sportvisserij.  

Ik rijd 2 meren af echter heb ik na 6 uur vissen geen geluk en pak ik mijn spullen in om een lekker kampvuur te maken en aldaar te eten en de reis te overdenken. 

Morgen zal ik terugkeren naar Nederland en zullen alle herinneringen inklinken. 

Bij het kampvuur overdenk ik wat ik wil vertellen aan de lezer die krijgt te lezen over mijn avonturen en de mogelijkheden die Zweden te bieden heeft. Mijn conclusie is in ieder geval; Zweden is een land van mogelijkheden met een open cultuur die ergens op zichzelf staat maar ook erg “out-going” is naar toeristen. Er wordt veel aandacht gegeven aan het toerisme en Zweden is er erg op gesteld om te delen wat zij rijk is. 

Meer reisverhalen lezen en ideeën opdoen? Wat denk je van Zuid-Tirol (Italië) of Morzine